Rozwiązanie i stwierdzenie nieważności sakramentu małżeństwa
rozwód cywilny a tzw. "rozwód kościelny"
Prawo kościelne stoi na gruncie zasady nierozerwalności małżeństwa. Od reguły tej istnieją jednak wyjątki. W określonych sytuacjach dopuszcza się możliwość rozwiązania lub też orzeczenia nieważności sakramentu małżeństwa.
Rozwiązanie małżeństwa następuje przez dyspensę, której na prośbę stron udzielić może Ojciec Święty. Za jeden z powodów uzasadniających rozwiązanie małżeństwa uznaje się jego niedopełnienie. Przy ubieganiu się o dyspensę wyrok rozwodowy wydany przez Sąd Powszechny ma znaczenie jedynie pomocnicze.
Z kolei orzeczenie nieważności małżeństwa odbywa się w specjalnym procesie przewidzianym w prawie kanonicznym i musi się opierać na konkretnym tytule prawnym. Przyczyny orzeczenia nieważności małżeństwa można podzielić na przeszkody małżeńskie takie jak Np. przeszkoda wieku, różnej religii, święceń oraz wady w zakresie konsensusu małżeńskiego.
Powód przedkłada właściwemu Sędziemu skargę powodową, w której przedstawia przedmiot sporu. Wyrok orzekający nieważność małżeństwa w pierwszej instancji nie jest orzeczeniem ostatecznym. Orzeczenie taki musi zostać dodatkowo zatwierdzono przez Sąd drugiej instancji.
Należy jednak pamiętać, iż prawo cywilne i kanoniczne to dwa odrębne porządki normatywne. Dotyczy to również tzw. małżeństw konkordatowych. Oznacza to, iż uzyskanie rozwodu lub separacji w Sądzie Powszechnym nie ma wpływu na małżeństwo kościelne. Z kolei stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego nie musi wcale oznaczać, iż zostanie orzeczony rozwód cywilny. Stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego może mieć jednak znaczenie dla wykazania zupełności i trwałości rozkładu pożycia w postępowaniu dowodowym przed Sądem Powszechnym.